Lembur Implengan
Cartibag; Pipiet Senja
(Hiji)
Cimahi
lembur implengan pikeun kuring mah. Enya, urang sebut kitu we. Tempat kuring
jeung adi-adi ngalaman mangsa rumaja. Ngimpleng mangsa-mangsa anu bakal
dilakonan. Boga dulur teh genep, adi wungkul da kuring anak pang gedena.
Katambahan ku Teh Ai, putrana Uwa Iyah anu janten kapala sakola SD di Labuan. Dirorok ti lelembut basa Teh Ai
karek sataun satengah, cenah mah, geus dipasrahkeun ka Nini di Sumedang.
Satuluyna diasuh ku Emah jeung Apa.
Taun
1974, Apa sabondoroyot hijrah ti Jakarta ka Cimahi.
“Sugan
we Si Tikeu cageur ari cicing di hawa tiis tur seger, tacan loba polusi mah,”
saur Apa basa ngariung di patengahan bumi Emih di wewengkon Tagog.
“Ongkoh
hirup di Jakarta mah asa teu kauntup ku pangkat model urang, nya Koko?” Emih,
kitu nyebutna pala putu ka ibuna Apa, ngengklokan.”Nya mending oge urang
ngumpul ngariung di dieu lah. Geura omean ieu imah titinggal Aki teh.” Duka
Emih terangeun henteuna mah, yen Emah seueur sambetan urut ngubar-ngaber kuring.
Ngan kapireng we pameunteu Emah bangun bareubeu. Cape karek pindah sugan,
bubuhan mani satreuk babawaan ti Jakarta teh.
“Bener
kitu. Keun, Bapa mah masing kudu didugdag oge ka Jakarta, teu nanaon. Pentingna
mah Emah jeung barudak bisa hirup tingtrim di dieu.”
Der
weh Apa kuriak, tangtuna oge sanggeus babadamian jeung saderek-saderekna.
Salila kuriak cicing teh di bumina Nini Edah, payuneun bumina Emih. Resep we
anu aya, unggal peuting ngagaronyok, silih gonjak, rame sempal guyon tea.
Bari
ngadedengekeun siaran dongeng Sunda, Mang Wahyu mun teu salah mah. Mun
ditengetan sigana taya hiji ge suhunan anu henteu nyetel siaran dongeng Sunda.
Kituna teh di sakuliah Tagog parat terus ka tukangeun gedong sandiwara Harapan
deukeut alun-alun. Ibu-ibu, bapa-bapa, nini jeung aki, kum weh. Dongeng Sunda
harita lir agenda penting pikeun masarakat golongan ekonomi pas-pasan. Haratis
tea atuh. Mun kiwari mah kawas telenovela kitulah.
Aya
sawatara lilana kuring henteu tiktikbrek teuing. Pasusubuh geus kaluar ti imah
muru Masjid Agung, ngabring jeung adi-adi. Salian ti solat barjamaah osok
dituluykeun kuliah subuh. Balikna bring deui ngabring genepan, da Rosi jeung
Amy bungsu mah lembut keneh, tacan dibikeun abring-abringan ku kolot. Sakapeung
mun keur nyekel duit, gen heula naragen jajan bubur hayam di hareupeun imko Babah Cipeuw. Atawa mareuli
gogorengan di hareupeun imah-toko Ona Gelung.
***
Sakali
mangsa dina bulan Romadon. Ti peutingna keneh oge geus babadamian, sabada imsak
arek ka Masjid Agung. Iwal Rosi jeung Amy, kuring sadudulur genepan ngalabring
seja ngalap berkah, hidayahna ti Gusti Alloh. Katambahan ku Aen, putrana Eneh,
kapirakana Apa keneh.
“Ulah
ngaliwat ka hareup, osok loba barudak pamabokan,” saur Emih mopoyankeun basa
rek nulakan deui panto.”Kamarina oge Si Nyai, incuna Wa Haji beak diheureuyan.
Mun teu kaburu kanyahoan ku Mang Uca mah, teuing weh!”
“Rek
naon atuh Ceu Nyai make udar-ador wayah kitu, sosoranganan Mih?” Aen tetelepek.
Pakokolot supa we jeung Hari mah. Ku Apa diajakan saimah jeung kuring sadudulur.
Apa tea resep naker ka budak lalaki.
“Euh,
nyeta lah… matak pikaeraeun dicaritakeun oge!”
“Kumaha
kitu, Mih?” kuring kabawakeun panasaran.
“Ah,
meugeus, kalah rek ngupat batur ieu teh? Henam kaituh geura arindit!” Emih
kalah ngagugubrag.
Kadieunakeun
kuring kakara apal. Ongkoh sigana sa-Tagog mah geus arapaleun kalakuana putu Wa
Haji. Cenah mah osok “nagog” di parapatan Tamblong, lamun keur tiiseun kapaksa
“nagogna” di parapatan Tagog. Dua puluh taun ti harita, kuring meunang beja yen
Ceu Nyai maot alatan kangker rahim jeung panyakir kotor. Matak ngagujrudkeun,
pedah eta cenah mayitna bau malahung ka mamana!
Caritana
nurut weh sakumaha piwuruk Emih. Ngatruk laleumpang mapay-mapay gang, bari
silih gonjak kumaha we ilaharna barudak rumaja. Ketang anu geus rumajana mah
tiluan nyaeta Teh Ai, kuring jeung Arnie. Teh Ai keur ngadagoan panggilan gawe,
lulusan SAA. Arnie karek asup SMA Pariwisata. Kuring mah nganggur geus dua
taun, kaluar ti SMA kelas dua. Tacan kapikiran kumaha ketak pikahareupeun. Ari
Riri kelas genep, Hari kelas opat, Adih kelas tilu, Rosi kelas hiji. Kabehanana
oge sarua di SD Tagog.
“Ari
Teh Ai, ku naon nya leumpangna mani boyot-boyot teuing?” Arnie mimiti
ngarahuh.”Geus, ah, urang tinggalkeun we, Teteh!”
Dilieuk
ka tukang, bener we mojang TB alias ti Banten teh leumpangna mani ngageblay.
Sakapeung matak gemes ku kaboyotanana. Reaksina kana sagala kajadian deuih osok
pikaseurieun. Harita oge barudak mah
geus kalaluar ti gang, tinggal meuntas weh muru alun-alun. Ari Teh Ai
ditengetan teh keur ngageblay keneh we palebah susukan. Iih, mani taya kasieun
nya?
“Aeeen!”
antukna mah kuring ngagorowok ka Aen. “Iyeuh, wayahna nya kudu balik deui
kaituh. Teh Ai ulah ditingalkeun sosoranganan, ajakan we barudak. Teteh leuleus
kudu balik deui ka ditu mah.”
“Bisi
aya anu nyulik, nya Teh?” Si Aen nyengir koneng, mani hahehoh tuturubun balik
deui nyampeurkeun.”Barudak mah ka mana boa, Teteh. Geus nepi meureun ka Masjid
Agungna ge...”
“Nya
kapaksa Aen we kaituh!”
Rada
sarieuneun barudak teh ku kuring mah. Osok galak, teureuh ti Apa sugan.
Narelahna oge Ma Eteh. Kapireng manehna bari kukulutus, lumpat deui ka palebah
Teh Ai. Kuring nuluykeun lalampahan, angkanan rek nyusul Arnie jeung Riri anu
geus miheulaan. Meujeuhna paroek jeung calombrek keneh. Mangkaning kaamanahan
ku Apa kudu babarengan, ulah nepikeun ka papisah. Ari ieu lain papisah deui
sidikanan… paburencay!
Ana
keur kitu kadenge aya anu teteh-tetehan ti tukangeun. Sora Aen! Kapaksa kuring
ngarandeg deui, bolay nyusul barudak. Ret dilieuk ka handap da geus di luhur
sisi jalan. Ambuuiing! Saha tateh anu ngengenyang leungeun Teh Ai? Hiji pamuda
sapantaran kuring keur aduregeng we jeung Aen. Marebutkeun Teh Ai!
“Lawaaan,
Aeen, lawaaan!” kuring tuturubun bari cecerewetan. Teu inget kana kaayaan
sorangan anu mimiti karasa laleuleus. Kalah ras kana isu anu keur mahabu di
Tagog harita. Tacan lila aya kajadian budak awewe dipaksa pirusa, didekeman ku
lima pamuda di hiji imah, kapanggihna geus aya mingguna, cenah…. Biheung
palebah dinya!
“Enya
edek ieu oge, iih! Teh Ai-na atuda…” Aen ngenyang leungeun Teh Ai anu katuhu.
Ti beulah ditu oge keukeuh ngengenyang Teh Ai. Eta mah Teh Ai lain
ngaleupaskeun maneh, eeh, kalah siga-siga anu resepeun?
“Aduuh,
Aeen, lalaunan atuh, Aeeen…. Ieu nyeeriii,” cenah ancad laer cara sasari.
Barang ditengetan, hiih, Si Jonih geuning! Budak pamabokan anakna Mang Atma
urang kaler. Pangawakan cengkrang, bubuhan tukang ngaganja mo bina ti budak
kurang nyatu we. Padahal lamun daek mah, sakali sepak oge tangtu kana
ngajurahrohna teh!
“Joniiih!
Leupaskeueueun lanceuk aing, siaah!” kuring sesengor. Puguh samemehna kungsi
patelak jeung manehna teh. Balik ti pasar Tagog rek nyowel gado kaburu
dipiheulaan ditajong. Ngati-ngati, ngan sigana sieuneun basa nyahoeun
saha-sahana kuring. Anak tentara tea apan… pikiraneun!
“Ehh,
Neng Tikeu, nya… incuna Emih Encun, nya? Anakna tentara, nya? Kabeneran atuh,
Neng Tikeu, hehe… hehe…” Ngelay-ngelay we bari bangun dadaligdeugan. Tapi
leungeunna pageuh keneh nyekelan leungeun Teh Ai.
“Sepak
taeunana geura, Aen!” cekeng teh rujit neuleuna.
“Teh
Ai tuda ngahalangan wae, Teteh…”
“Lain
kitu, Aen, da ieuna atuh mani tarik kieu…” Aduuh, Teh Ai, Teh Ai!
“Teh
Ai, buru ka dieu!” Sakali centok satakerna… breeet weh, Si Jonih ngaleupaskeun
cekelanana.
“Sugan
hayang dikieu nya jelema teh!” Aen ngepretkeun leungeun katuhuna kana beungeut
Si Jonih. Kitu-kitu oge barudak teh apan osok dilatih mengpo ku Apa, aliran Hasta Bela ngaranna.
“Ajooouuw!”
Si Jonih ngagorowok, nyerieun.”Awaaas siiah, awaaas siaah… engke rek dibejakeun
ka babaturan, siaah!”
“Ditungguan
lah di Tagog, siah!” Aen bari leumpang gagah ninggalkeun Si Jonih. Eta mah Teh
Ai, sangkilang ku kuring dikekenyang kalah hayoh weh murilit ka tukangeunana.
Siga nu lebareun naker ka Si Jonih!
“Ku
naon atuh tadi teh make dilayanan, Teh Ai?” Aen ngagugat.
“Iih,
da tadi mah asa bageur ngomongna oge…” tembalna keukeuh ancad laer. “Lumayan
kasep apanan, nya Tikeu…?”
“Gustiii!
Sakitu cengkrang, ngelay-ngelayna teh…. Heuheuy deuh, Teh Ai, kapengpeongan Si
Jonih, nya? Dipurulukan naon, Teh Ai?” Aen bari ngaheuheuh kolu keneh
ngaheureuyan Teh Ai.
Basa
diparentog ku barudak oge da keukeuh we Teh Ai mah dadakuna teh. “Da kasep
atuh…” cenah mani tampa dosa tea nyaritana, innocent.
***
Ti
saprak hijrah ka Cimahi, Apa saminggu sakali kakara tiasa riung mungpulung
jeung saanak bojo. Kituna teh tug dugikeun ka pangsiunna taun 1986. Di Jakarta
Apa ngontrak bumi di Utan Kayu. Taun-taun munggaran mah barudak arang langka ka
Jakarta. Iwal ti Emah anu osok bagilir ngapelan ka Jakarta, mun Apa kabeneran
loba tugas jaga. Jadi kuring oge tacan terang kumaha kaayaan Apa di bumi
kontrakanana… tug nepikeun ka taun 1978!
Basa
munggaran engeuh kumaha kaayaan Apa di Utan Kayu teu wudu kuring ngarasa soak. Teu rek kitu kumaha, atuda lain oge
imah tamah, sidikanan pamatuhan anu “tidak layak huni”. Puguh kaayaan
lingkunganana sakitu keumeuhna, masarakat sabudeureunana lolobana mah henteu
nyarakola. Sumawonna moral, spiritualna mah, beu… ipis weh! Pendatang ti
mamana, urang Batak Karisten, Manado Protestan, Jawa Abangan tea. Malah jalma
anu karumpul kebo oge bayatak deuih!
“Naha
Apa bet milih matuh dinu kieu?” ceuk kuring bari nyakclakan cipanon. Ras inget
kahirupan kuring sadudulur di Cimahi sakitu garenahna, imah ublung-ablang
kawilang gedong. Duuh, Apa, Apa mana tigin teuing kana dedikasi boh ka Nagara
boh ka kulawarga. Bet mo bina ti lilin bae Apa mah, nyahayaan sabeudeureunana
bari ngorbankeun diri sorangan.
“Teu
nanaon Apa mah sakieu oge geus pirang-pirang alhamdulillah. Pentingna mah Emah
jeung barudak di Cimahi ngarasa tingtrim. Ongkoh Apa apan kudu bisa nyimpen,
nabung keur masa depan barudak…” kitu jeung kitu bae kaiklasanana teh. Mungguh
matak tuladaneun anu ngarora. Mungguh matak nambahan reueus pala putrana.
Lamun
henteu penting-penting teuing mah kuring embung ka Jakarta teh. Asa teu werat
kudu nyaksian anu jadi bapa sakitu masakat, sangsarana. Sangkilang pangkat Apa
harita tos perwira menengah, Kapten. Lamun keresa mah tangtuna oge Apa bisa bae
ngontrak bumi gedong sisi jalan. Tapi apan lain kasenangan pribadi anu dituju
ku Apa mah. Asal barudak hirup genah, bisa sarakola, tingtrim jeung Emah. Deudeuh,
Apa, mugia Alloh maparinan kabagjaan di dunya aherat kanggo Apa!
***
(Dua)
Mun
teu salah mah taun 76-an. Mas Agung, pupuhu Karang Taruna Margaluyu sakali mangsa
ngahaja nepungan ka imah. Harita kuring geus mitembeyan kurung-karang. Ngan
karek wani ngirimkeun ka koran-koran lokal jeung radio swasta. Samemehna kuring
tara pipilueun aktip jeung barudak Karang Taruna teh. Atuda kacirina asa
daregig, arogan, abong-abong barudak nyakola, mahasiswa wungkul pangurusna.
“Kata
Arnie, Mbak Tikeu suka menulis puisi dan cerpen di koran, ya?”
“Yaah,
baru satu-dua saja kok, Mas.”
“Hebat
itu, Mbak… Tolong, ya Mbak, bikinkan naskah drama buat anak-anak. Rencananya
kita mau pentas setelah Lebaran nanti. Bisa?”
“Temana
ulah ditangtukeun, nya, kumaha abdi we,” ceuk kuring nawar.
“Yaaa…
tapi apan dalam rangka Halal bi Halal tea atuh, Mbak,” ngomongna osok campur
aduk tur lentongna Jawa lekoh keneh. Bubuhan pituin urang Solo.
“Okelah,
naha geus aya pamaeanna kitu?”
“Kita-kita
sajalah, Mbak…” Manehna nyebutkeun sababaraha ngaran anggota aktip Karang
Taruna.
“Mas,
ajakan geura barudak preman anu osok marabok di Tagog. Sugan arinsapeun ari
diarahkeun kana kasenian mah,” ceuk kuring, tadina mah ukur babalagonjangan.
Ari
pek teh bener we, teu kungsi lila barudak rumaja anu nyakola, mahasiswa
daraekeun ngahiji jeung barudak preman, baladna Si Apep. Bubuhan Mas Agung mah
geus lila icikibung dina organisasi pamuda jeung kampusna, perceka negosiasina.
Bubuhan putrana Kolonel, sarieuneun sugan para preman Tagog teh ka Mas Agung
mah.
Der
weh latihan teater, harita mah tacan boga ngaran. Basa geus remen pentas ku
kuring dingaranan weh Teater Terminal. Wadah sarana barudak rumaja ti golongan
naon bae ngahiji, tepung lawung tur “berkarya,
berbakti dan berarti”. Naskahna
beunang nyieun sorangan. Malam Takbiran
di Alam Kubur, eusining caritana mungguh saderhana. Dina peuting takbiran
arwah-arwah careurik pedah kudu baralik deui ka jero kubur. Aya arwah koruptor,
rentenir, saudagar, haji, hostes, bencong, pramugari.
Kabehanana
mudalkeun sagala unek-unek, pangalaman mangsa keur kumelendang keneh di alam
pawenangan. Aya oge tokoh Malaikat anu bakal nyeredan para arwah mulang ka alam kubur. Kuring nambahan ku lulucon,
sindiran sosial tur joged dangdut campur rock!
Latihanana
osok di kantor Erwe da kawilang lalega. Kitu we sanggeus sarolat taraweh,
kira-kira sajam-jameun. Sakapeung ari malem Minggu mah tara tarawehanana,
langsung latihan nepi ka jam sapuluhan. Ongkoh nyantek waktuna ngan bisa
latihan salila bulan puasa. Kitu oge henteu bisa unggal peuting, osok aya bae
barudak anu mangkir alatan itu-ieu.
“Isukan
mah latihanana urang make kosteum,” ceuk kuring salaku sutradara ngarangkep
nyieun naskah, sakapeung kapaksa jadi sponsor ari barudak harayangeun jajan.
Enyaan, kalah udulan sagalana weh tamah aktip dina teater!
“Naha
make isukan, Teh?” ceuk Ucu Nurhafsah.
“Apan
lima poe deui Lebaran. Minangka latihan pamungkas kitulah. Manggungna saminggu
sabada Lebaran, lin?”
“Gladiresik
apa gladikotor ceritanya?” teuing saha anu nyelengkeung.
“Musikna
kumaha, Mas Tukul? Geus beres milu ngarekam ka Unasco teh?” Henteu ngarespon
anu haben cecelengkeungan. Musikna dihijikeun dina kaset sababaraha lagu;
sora-sora anu pikasieuneun, anjing babaung awor jeung sora iblis ti dasar
naraka… Eeh, meureunan kitu, da tacan kungsi pirajeunan nganjang ka dasar
naraka barina oge!
“Beres,
Mbak, kemarin malam kami sampai begadang di sana,” ceuk Mas Agung
mangnembalankeun musisi kajajaden, Mas Tukul, anu ngarangkep jadi bencong.
Isukna
bada magrib barudak geus ngalaliud di hareupeun kantor Erwe. Geus menta idin ti
Kang Oo Sumantri, Erwena harita. Sakapeung osok disponsoran kadaharan, inuman
jeung roko-roko bae mah. Kapireng barudak sarumanget naker latihanana. Der
marake kosteum. Uwa Haji diperankeun ku Kang Deddy. Rentenir ku Agus. Sang
Koruptor ku Kang Didi. Saudagar ku Kang Entis. Pramugari ku Ucu Nurhafsah, tos
maot kiwari mah. Hostesna ku Arnie. Bencongna ku Mas Tukul. Malaikatna weh
bagean Mas Agung.
Ditambahan
ku sababaraha pamaen piguran, nyaeta barudak preman, pamabokan manten tea. Aya
salosinan mah, sawareh purah ngagogotong layon anu rek dikurebkeun ka
pajaratan. Sawareh deui purah careurik bari marake baju jeung tiung sing sarwa
hideung. Aya anu nananggeuy parukuyan bau menyan. Aya anu dibaguded teregos
nyeta-nyeta jundullah, prajurit Palestina. Aya oge anu lolong-lolongan,
dibebeyeng ku bencong kawas anu rek ngamen.
Tamah
Asep Surasep kalah mamanggul pacul, make dudukuy, nyoren bedog. Dibarengan ku
kabogohna Titi Suriti anu ngagegendol oorokan heg di kana bobokokeun deuih,
lieur lin? Laah, henteu kageureuh-geureuh deui, paduli pruuung weh!
Wuaah, enyaan we ku karek latihanana oge geus
sagala mungguh. Mungguh pikasieuneun, pikaseurieun tur pikareheeun deuih! Eta
da baladna Si Apep aya anu minculak. Nginum pel nahaon mah samemeh der latihan
teh. Kareungeu we leumpangna dadaligdeugan, haben noelan imbit budak awewe
hareupeunana. Puguh budak awewe teh jejeretean, kacoow. Dasaaar!
Henteu kungsi latihan deui oge dina emprona manggung
di kandang sorangan mah, beu!
Eta
mah barudak marijahna alahmanan nahaon we. Si Apep sabalad-balad, teu sirikna
ngetrukkeun sagala momones, sok sanajan ukur piguran wungkul. Sumawonna para
pamaen intina. Kang Deddy enyaan alus naker nyetakeun koruptorna teh. Kang
Entis hebat deuih mintonkeun ketak saudagar, ngomongna lentong Cina singke.
Kitu
deui Ucu pas pisan ngalakonkeun pramugarina teh. Ari Agus pikaseurieun
babatakanana salaku rentenir. Arnie oge ucad-aced, gumeulisna dilediskeun
sorangan. Mas Tukul bebenconganana matak pikareheeun anu nyiram. Mas Agung oge
anu sasarina daria kabawakeun mijah, lentong Jawana mingkin lekoh. Maenya we
aya Malaikat pirajeunan nampa sogokan!
Caritana sukseeees weh!
Ngan henteu kungsi lila reaksi
mimiti juljol daratang. Arnie balik sakola murang-maring ambek-ambekan.
“Teteh da nu kitu tea mah. Make mere
peran hostes sagala!” cenah gudad-gadeud, jebreeed ngabantingkeun panto kamar.
“Naha ku naon kitu?” kuring
panasaran nyampeurkeun.
“Diparoyokan ku barudak leutik…
Hosteeesss, Hosteees, cenah. Terus basa papanggih jeung saha mah, nini-nini di
pasar. Celengkeung teh ngomong, euh ieu teh Neng Hostes tea suuun, cenah.
Ih, eraaa siah Teteh, eraaaa!”
“Yeeh, puguh alus tateh, Ni. Hartina
Arnie maenna alus pisan, kapake tur kalandep ku masarakat Tagog,” ceuk kuring
bari nahan pikaseurieun. Sasarina oge manehna mah acuh beybeh apanan. “Tumben
niiiih?”
“Enya atuda bisi kadengeeun ku…” Acan kebat nyaritana geus
kapiheulaan ku sora Teh Ai ti tukangeun panto.
“Da Arnie mah geus boga kabogoh
atuh, Tikeu,” cenah bari ngageblay deui ngajauhan. Tacan oge jep Teh Ai ngomongna, adi
kuring anu sejen nyaeta Vivi geus ngagerencem gigireun. “Ari kabogoh teh
pacaran, nya Teteh?" Puguh Arnie tangka ngaburilak,
sieuneun kadangu ku Bapa, mangkaning kabehanana oge tos diwanti-wanti; ulah
bobogohan, barudak keneh!
“Aduh, gandeng siah, Vivi!
Leutik-leutik comel!” Kituna teh bari ngadegungkeun sirah si Vivi, puguh dengek
weh budak kelas hiji SD teh ngoceak, malah tuluy ngawiwiw bari ngusapan
tarangna.
@@@
Posting Komentar